AZEB-methode borgt kwaliteit vanaf ontwerp tot na oplevering
- Posted on
- DNA in de bouw
Door de energietransitie, toenemende maatschappelijke eisen aan de bouwkwaliteit en mondige bouwconsumenten neemt de complexiteit in de bouw toe en daarmee de noodzaak voor structurele kwaliteitsborging. De recent gepubliceerde AZEB-methode voor betaalbaar energieneutraal bouwen is een veelbelovend integraal hulpmiddel voor opdrachtgevers en opdrachtnemers. In dit artikel zijn de meest relevante onderdelen uit de methode met betrekking tot kwaliteitsborging samengevat.
Door AZEB, Joyce van den Hoek Ostende en Clarence Rose
De complexiteit van het bouwproces neemt door de steeds hogere eisen alsmaar toe. Ook zijn de prestaties van een energieneutraal gebouw meer dan bij conventionele gebouwen afhankelijk van een geïntegreerde werking van gebouw, installaties, materialen en zelfs gebruikersgedrag. Daarentegen tekent zich sinds de laatste bouwcrisis een steeds verdere terugloop van kennis bij bouwers en andere betrokken partijen af en raakt het bouwproces verder versnipperd, ook in verband met toenemende specialisering. Door deze ontwikkelingen ontstaat een dringende noodzaak voor structurele kwaliteitsborging in de bouw.
17 stappen met hulpmiddelen
De recent gepubliceerde AZEB-methode is een veelbelovend integraal hulpmiddel. Opdrachtgevers en opdrachtnemers komen hiermee tot kwalitatief hoogwaardige duurzame én betaalbare bijna energieneutrale (BENG) projecten.
De AZEB-methode integreert bestaande oplossingen voor betaalbaar energieneutraal bouwen op het gebied van techniek én proces. De drie sleutels voor succesvol betaalbaar bouwen van BENG zijn de kwaliteitsborging, de inkoop en een geïntegreerde projectaanpak. De AZEB-methode ondersteunt de professionele opdrachtgever en opdrachtnemer om tot een betaalbare BENG te komen met voorspelbare prestaties en kwaliteit. Dit geschiedt in 17 essentiële stappen. Een overzichtelijke routekaart, uitleg, procesbeschrijvingen, formats, checklists en rekentools komen in maart beschikbaar. Via de bijbehorende e-learning wordt deze methode toepasbaar voor een vereenvoudigde coördinatie van het werk en voor de kwaliteitsborging in elke projectfase.
McKinsey publiceerde in 2017 een rapport gebaseerd op internationaal onderzoek, met stevige conclusies over de achterblijvende productiviteit in de bouwsector. Deze variabele is sterk gerelateerd aan betaalbaarheid en kwaliteit voor de klant. Met 7 aanbevelingen voor de hele keten. De AZEB methode is mede gebaseerd op deze conclusies (bron)
Zorg voor planeet en mens met betaalbaarheid als uitgangspunt
De grondslag voor kwaliteitsborging ziet de AZEB-methode in het opstellen van een zogenaamde gebalanceerde set van eisen. AZEB werkt daarbij in de eerste plaats met functionele eisen. Tenslotte bepalen deze de uiteindelijke meetbare en te valideren gebouwprestaties. Om ambities, wensen en randvoorwaarden te vertalen naar een functioneel programma van functionele eisen (fPvE) is al vroeg in het project grondig overleg nodig. Met de klant, de gebruiker en met andere stakeholders.
In dit stadium zorgt de AZEB-methode ook voor een balans in de zorg voor aarde, mens en betaalbaarheid. Denk daarbij aan eisen op het gebied van energieprestatie, grondstofgebruik en milieu. Combineer deze dan met de eisen aan sociale duurzaamheid zoals comfort, gezondheid, toegankelijkheid, onderhoudbaarheid. En met de eisen rondom financiële aspecten zoals vastgoedwaarde en levenscycluskosten (investeringskosten, gebruikskosten, onderhoudskosten, sloopkosten). Bijzonder is dat deze eisen elkaar vaak juist versterken. Dit fPvE dient als uitgangspunt voor ieder project en fungeert als leidend document voor de kwaliteitsborging ervan. Daarom is dit bij voorkeur onderdeel van het contract. De AZEB-methode geeft een handleiding en format om het fPvE voor een BENG-project te maken.
Validatie en verificatie in elke projectfase
Aan de hand van het fPvE dient een kwaliteitsborgingsplan gemaakt te worden en vervolgens meegenomen in de contractering. Belangrijk onderdeel daarin moet het Validatie & Verificatie (V&V)-plan zijn. Dit verduidelijkt hoe de verschillende maatregelen in elk van de projectfasen getoetst worden aan de eisen in het fPvE. Op deze manier kan tijdig, en dus met minimale kosten, bijgestuurd worden als de ambities niet gehaald dreigen te worden. Bovendien wordt in het plan vastgelegd wie op welk moment verantwoordelijk is voor deze toetsing en hoe deze wordt vastgelegd voor het projectdossier en wordt afgestemd met de stakeholders. De AZEB-methode geeft handleiding en format om een V&V-plan te maken.
Inbedrijfstelling gebouwinstallaties BENG in elke projectfase relevant
Een ander belangrijk thema in de AZEB-methode als het gaat om kwaliteitsborging bij BENG projecten, is de stap “inbedrijfstelling van de gebouwinstallaties”. Deze stap wordt in de meeste projecten helaas nog overgeslagen, met soms ernstige gevolgen voor de klantervaring op het gebied van energieverbruik, gebruikskosten, comfort en gezondheid. De inbedrijfstelling (Engels: “commissioning”) wordt voorbereid in de ontwerpfase, inclusief documentatie, en uitgevoerd in de bouwfase voorafgaand aan oplevering. Vervolgens worden de prestaties gemonitord in de gebruiksfase en de instellingen van de installaties verder geoptimaliseerd. De nadruk ligt hierbij op de samenwerking van de verschillende installaties om tot de totale gebouwprestatie en optimale gebruikerservaring te komen. De AZEB-methode biedt een handleiding en protocol om deze inbedrijfsstelling van installaties in BENG projecten vorm te geven in alle projectfasen.
Gebouwdossier
Het gebouwdossier is een belangrijk einddocument binnen de AZEB-methode. AZEB geeft richtlijnen wat daarin minimaal en op welke wijze vastgelegd dient te zijn voor de verschillende huidige en toekomstige stakeholders van het gebouw, rekening houdend met de scope van een project. Het bevat alle relevante projectgegevens inclusief tekeningen, rapporten, certificaten, gedocumenteerde beslismomenten, betrokken organisaties en revisies.
Tooling
Kwaliteitsborging heeft een belangrijke relatie met projectbeheersing. Beslissingen tijdens ontwerp, bouw en gebruik van een BENG hebben potentieel invloed op het hele scala aan prestatie-eisen op het gebied van zowel planeet en mens als betaalbaarheid. Zonder de juiste tooling raak je snel het overzicht kwijt en verlies je ambities uit het oog. Hoe neem je dan de juiste beslissingen? Door het Nederlandse AZEB-team is hiervoor de TCO-tool ontwikkeld. Deze fungeert als centraal besluitvormingsinstrument. De TCO-tool is gebaseerd op de uitgangspunten van de AZEB-methode. Vanuit het levenscyclusperspectief brengt het alle aspecten in relatie tot planeet, mens en betaalbaarheid in een overzicht. Dit helpt besluitvormers en professionals in elke projectfase om ingewikkelde afwegingen behapbaar te maken.
De eerste Nederlandstalige versie van de TCO tool komt binnenkort beschikbaar voor bouwprofessionals en professionele opdrachtgevers. De AZEB-methode en ook de TCO-tool passen naadloos in BIM-processen en -applicaties. Een sneak preview tijdens een recente AZEB-expertavond leverde enthousiaste reacties op van de aanwezigen: “Zoveel kennis zo inzichtelijk ingezet!”
Proces- en ketenoptimalisatie voor structurele kwaliteitsborging
Een project-overstijgende stap in de AZEB-methode om kwaliteitsborging vorm te geven is het structureel evalueren van (BENG-)projecten. De lessons learned, vertaald naar structurele verbeteringen en standaardisatie van organisatieprocessen en ketensamenwerking, zijn goud waard. De kwaliteitszorgbeweging onderkent al decennialang dat kwaliteitsborging het best werkt door ze te verankeren in de (gestandaardiseerde) bedrijfsprocessen. Niets nieuws, maar, in tegenstelling tot veel andere industrieën, is dit helaas nog steeds nauwelijks ingebed in de bouwsector. Misschien is dat wel een van de redenen dat een Wet kwaliteitsborging voor het bouwen in Nederland noodzakelijk wordt geacht. Om de sector in beweging te zetten en de positie van de consument te verbeteren. Ook de AZEB-methodiek besteedt er daarom opnieuw uitgebreid aandacht aan.
AZEB in het kader van de Wet kwaliteitsborging
De overheid is voornemens de Wet kwaliteitsborging begin 2021 in werking te stellen. Deze wet heeft grote consequenties voor opdrachtgevers en voor opdrachtnemende bouwprofessionals. Bovendien eist de Europese wetgeving voor nieuwbouw dat elke nieuwbouw in Nederland vanaf januari 2021 aan BENG-eisen moet voldoen. Praktische handvatten om de implementatie van deze wetten in praktijk (betaalbaar) vorm te geven zijn nog schaars en vooral ook versnipperd. De AZEB-methode biedt een specifieke integrale aanpak voor de kosten- en kwaliteitsbewaking van energieneutrale gebouwen en sluit hiermee naadloos aan op beide wetten. Zowel de klant, de bouwprofessional als ook de kwaliteitsborger en vergunningverlener kunnen bij een AZEB-project in elke projectfase traceerbare, concrete en meetbare eisen gebruiken als basis voor hun beslissingen. In de Wet kwaliteitsborging wordt een projectdossier voor consument en voor de vergunningverlenende instantie verplicht gesteld. Het AZEB-gebouwdossier vormt hiervoor een perfecte basis.
Kennismaken met AZEB
Vanaf maart 2020 zijn veel van de bijbehorende hulpmiddelen beschikbaar via een e-learning platform in het Engels. In de loop van het voorjaar zal het materiaal ook in het Nederlands beschikbaar komen en worden verspreid via Kennisinstituut KERN.
Update oktober 2020: maart 2020 zou AZEB het slotcongres tijdens Building Holland organiseren. De beurs is verplaatst naar 2021, AZEB verhuist mee.