Balansventilatie in een energiezuinig gebouw niet ingewikkeld
- Posted on
- Saskia de Jong
De expertmeeting op 6 juni 2019 stond in het teken van een hot installatietechnisch issue in een energiezuinig gebouw: balansventilatie. Voor een volle zaal geïnteresseerden duidden Nicolaas van Everdingen en Clarence Rose de samenhang en mogelijkheden voor een ventilatieontwerp en werden de toehoorders bewust van de randvoorwaarden voor een goed werkend ventilatiesysteem. Het hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn om een gebouw van een gezond binnenklimaat te voorzien. Het Bouwbesluit is een goede richtlijn voor het dimensioneren van je WTW-toestel, maar het ontwerp moet je heel goed afstemmen op het gebruik en de mogelijkheden in het gebouw.
Nicolaas van Everdingen deed de aftrap en maakte het publiek bewust van de randvoorwaarden voor een goed werkende balansventilatie. Uiteraard is dat niet alleen het Bouwbesluit maar ook bijvoorbeeld een luchtdichte gebouwschil, voldoende ventilatie voor een hoge luchtkwaliteit maar ook weer niet te veel. Luchtkwaliteit is een samenspel van vele factoren; een lage concentratie aan CO2 en fijnstof, voldoende luchtvochtigheid in de winter. Richtwaarden voor luchtverversing, zoals in de normaalstand rond 0,4 keer per uur in een woning, helpen daarbij. Maar we kijken juist heel specifiek naar het gebruik en de mogelijkheden in een gebouw. Meer met minder in de ventilatietechniek begint met een luchtdichte gebouwschil en efficiënt gebruik van de ventilatieluchtstroom. Hoe ontwerp je een goed afgestemde balansventilatie?
Balansventilatie: normaalstand versus maximaalstand
Clarence Rose bracht gaf helderheid over halfbegrepen normen en ventilatierichtlijnen: balansventilatie met doorstroom voldoet in al haar facetten aan het Bouwbesluit. Daarin wordt trouwens voor woningen slechts de te installeren ventilatiecapaciteit voorgeschreven, dus de capaciteit in de maximaalstand. En er zijn juist specifieke regels opgenomen ten gunste van een ontwerp met doorstroomventilatie.
Voor een goed werkende balansventilatie is juist de normaalstand van belang: Wat gaat er in en uit het gebouw en krijgen de gebruikers voldoende verse lucht in alle ruimtes? Dit is afhankelijk van de bezetting en de activiteiten. In de nZEB-tool is een CO2-calculator opgenomen voor het ontwerp van minimale debieten in een ruimte en om de CO2-concentratie in te kunnen schatten in een bepaalde situatie.
Met minder lucht meer ventileren
Een van de bottlenecks is dat installateurs de wetmatigheden van energieneutrale gebouwen niet voldoende kennen en op waarde schatten voor het installatieontwerp. Zo behelst een luchtdichte gebouwschil direct een groot voordeel voor balansventilatie: De luchtstroom komt daar waar je hem hebben wilt, en wel – als het goed is – ongestoord en dus volwaardig. Hierdoor kun je met minder lucht meer ventileren. En sterker: je kunt lucht zo door een gebouw laten stromen dat je met dezelfde toevoerlucht meerdere ruimten achter elkaar kunt doorstromen en met weinig lucht constant verversen. Dit heet doorstroomventilatie en het leidt tot een veel rustigere ventilatie en gezondere binnenlucht met een aangename luchtvochtigheid in alle seizoenen.
Bovendien kun je met deze ventilatiestrategie veel gedifferentieerder intunen op de werkelijke behoefte en in een veel grotere fluctuatie qua bezetting: met dezelfde machine kun je een klein gezin, maar ook een groot verjaardagsfeest van voldoende lucht voorzien.
Luchtkwaliteit slaapkamer bepaalt slaapkwaliteit
De aanwezigen oefenden het bepalen van de ventilatiedebieten in de normaalstand. Bij woningen begin je met het ontwerp van de slaapkamers. Hierin voer je altijd voldoende verse lucht toe. Immers is de slaapkwaliteit sterk afhankelijk van de luchtkwaliteit in de slaapkamer. Deze lucht kan vervolgens overstromen in andere ruimtes, in afvoerruimtes zoals een badkamer.
Je kunt deze lucht ook heel goed laten overstromen naar de woonkamer en afzuigen in de keuken. En dat is juist gunstig voor de luchtkwaliteit: bakken en koken zijn de ergste fijnstofbronnen in een woning. Door in de keuken extra afzuigcapaciteit aan te brengen, zuig je in korte tijd al het fijn stof af uit de keuken, dat de recirculatiekap niet te pakken heeft gekregen. Daarmee blijft ook de warmte van het koken in de winter binnen het gebouw.
Doorstroomventilatie verrassend eenvoudig
In de tussendoor oplaaiende discussies hielp de doorgewinterde passiefhuisexpert Clarence Rose menigeen af van oude denkpatronen over ventilatie. Doorstroomventilatie is verrassend eenvoudig en overtuigt door de synergie in energieneutrale gebouwen. Zo kan bijvoorbeeld ook een balansventilatie voor een klein gezin de woonkamer tijdens een groot verjaardagsfeest van voldoende lucht voorzien. Hoe dit werkt staat centraal in de blog Ventileren: beter met doorstroomventilatie van Clarence Rose op Gawalo.nl.
Tip voor installateurs die verder willen
Wil je je verder ontwikkelen op het gebied van energiezuinig ontwerpen en installeren? In de Praktijkcursus Energieneutraal bouwen en renoveren is een verdieping installatietechniek opgenomen. de opleiding is te volgen bij Kennisinstituut KERN.
Deze expertavond maakt deel uit van de driedelige kennisreeks passiefhuis voor installateurs.