Optimale kwaliteitsborging bij energieneutraal bouwen met AZEB
- Posted on
- DNA in de bouw
De eerste DNA-expertmeeting in 2020 stond in het teken van kwaliteitsborging bij energieneutrale bouw. Het is de aftrap van het programma waarin het AZEB-team de ontwikkelingen van de afgelopen drie jaar deelt met geïnteresseerden. Joyce van den Hoek Ostende, Clarence Rose en Harrie Beernink zien het belang van optimale kwaliteitsborging bij het bouwen van energieneutrale gebouwen en laten de aanwezigen kennismaken met de resultaten en ontwikkelingen voor een kwaliteitsgericht ontwerp- en bouwproces met de AZEB-methode.
Verslag door Clarence Rose
Projectleider Joyce van den Hoek Ostende vertelt dat het EU-project AZEB (Affordable Zero Energie Buildings) ernaar streeft dat werkelijk duurzaam bouwen uiteindelijk gangbaar wordt – en niet alleen omdat dit de laagste kosten met zich meebrengt. De ecologische impact maar ook een comfortabel en gezond binnenklimaat zijn belangrijke succesfactoren voor toekomstgericht bouwen.
17 stappen voor een optimaal ontwerp- en bouwproces
Het belangrijkste resultaat van AZEB is de routekaart voor een optimaal engineerings- en bouwproces. Dit stappenplan bestaat uit 17 stappen verdeeld over de 5 fases:
- Initiatief
- Ontwerp
- Bouw
- Beheer&Onderhoud
- Verhoog je impact
Elke stap bevat instructies voor de best practice en (referenties voor) handige tools en hulpmiddelen. De AZEB-methodiek is bestemd voor gebruik door (professionele) opdrachtgevers en betrokken ontwerp- en bouwpartijen en biedt structuur voor een transparant afspraken- en beslisproces en een zeer efficiënt ontwerp- en uitvoeringsproces. Kwaliteitsborging is daarin een belangrijke sleutel en 6 stappen hebben hier betrekking op.
Dit praktisch stramien voor het waarborgen van de gebouwprestatie sluit goed aan op de Wet kwaliteitsborging. Daarbij richt zich de AZEB-methodiek specifiek op de kenmerken van passieve, zeer energiezuinige en dus betaalbare gebouwen. Mogelijk dat de routekaart binnenkort geverifieerd en ingezet kan worden voor kwaliteitsborging volgens deze wet. Dit moet nader worden onderzocht.
De tools en methodiek zijn vanaf eind februari beschikbaar via AZEB-e-learning.
Op weg naar betaalbare energieneutrale gebouwen
AZEB staat voor Affordable Zero Energie Buildings en is een EU-project (Horizon2020) voor de uitrol van bijna energieneutrale gebouwen. Betaalbaarheid is een belangrijk aspect waarbij AZEB focust op kostenbesparing door een efficiënte bouworganisatie en ook nadruk legt op betaalbaarheid over de totale levenscyclus. Daarin zijn de totale gebruikskosten bepalend. Een hoge kwaliteit is de sleutel voor betaalbaarheid: hoogwaardige engineering en bouwuitvoering verminderen onnodige faalkosten. En beperken de kosten voor onder meer het onderhoud en energieverbruik.
Doel: tevreden klanten
Clarence Rose, Passiefhuis expert en certificeerder, licht vervolgens de AZEB stappen toe en neemt de toehoorders mee via haar ervaringen met kwaliteitsborging voor gecertificeerde passiefhuizen.
Tevreden opdrachtgevers en betaalbare gebouwen met een superieure kwaliteit, comfort en binnenklimaat zijn volgens Clarence het belangrijkste doel van AZEB en van haar werk als passiefhuisexpert.
In zeer energiezuinige gebouwen komt de engineering van de bouwkundige details, maar ook de afstemming van installaties en het gebouw zeer nauw. De complexiteit van zeer energiezuinige bouw vereist een integrale benadering en grote zorg voor kwaliteit.
Structurele kwaliteitsborging onmisbaar
De noodzaak voor structurele kwaliteitsborging in de bouw ziet Rose in de hogere eisen aan bouwkwaliteit die de maatschappij stelt en door steeds mondiger bouwconsumenten. De complexiteit van het bouwproces neemt door de steeds hogere eisen alsmaar toe. Ook zijn de prestaties van een nZEB meer dan conventionele gebouwen afhankelijk van een geïntegreerde werking van gebouw, installaties, materialen en zelfs gebruikersgedrag. Daarentegen tekent zich sinds de laatste bouwcrisis een steeds verdere terugloop van kennis bij bouwers en andere betrokken partijen af en raakt het bouwproces verder versnipperd – ook in verband met toenemende specialisering.
>> Hier een helder filmpje van Bouwend Nederland over de Wet kwaliteitsborging, Wkb
Dit leidt onherroepelijk tot hoge kosten. Enerzijds door faalkosten en suboptimaal ontwerpen door maatregelen ineffectief te “stapelen”. Anderzijds dekken zich betrokken bouwpartners vaak in tegen vermeende grotere risico’s. In het traditionele bouwproces heeft de eindverantwoordelijkheid voor de gebouwprestatie geen rol. Ook zijn bij energieneutrale en “Van gas los”-aanpak de uiteindelijke gebruikskosten zelden in beeld.
Kwaliteitsborging in de initiatieffase
Een set van gebalanceerde eisen vormt de basis voor kwaliteitsborging – binnen de AZEB-methodiek de 2e stap. Je start met een grondige verkenning van de wensen van de klant, bepaalt daarbij de vraag achter de vraag en brengt de wensen als functionele eisen in relatie tot elkaar.
>> Kennismaken met de nieuwe AZEB roadmap om betaalbaar energieneutraal te bouwen? Kom naar de events <<
Later bepaal je de bijbehorende indicatoren die aantoonbaar maken dat aan deze eisen is voldaan. In stap 4 wordt dit verder uitgewerkt als Verificatie en validatieplan – een beschrijving van de context van de indicatoren en hoe deze gemeten en/of gevalideerd moeten worden. Dit plan geeft sturing aan het gehele ontwerp en bouwproces.
Kwaliteitsborging in de realisatiefase
Inbedrijfname van het gebouw en installaties (commissioning) is de volgende, 12e AZEB-stap met speerpunt kwaliteitsborging. Hierbij wordt de integrale werking van het gehele systeem conform het validatie en verificatieplan gecontroleerd en ingeregeld. Stap 13 gaat over het opzetten van het projectdossier. Het gehele beslis-, ontwerp- en bouwproces moet hierin zijn gedocumenteerd. Dit dossier is bedoeld voor het lange-termijn beheer en onderhoud van het gebouw.
Kwaliteitsborging in de gebruiks- en onderhoudsfase
Het monitoren en optimaliseren van de gebouwprestaties vormt AZEB-stap 14. Een degelijke, kwalitatief hoogwaardige aanpak in het ontwerp en de bouwuitvoering heeft daarbij veel voordelen. Juist doordat zeer energiezuinig bouwen vrij complex is en de betrokken bouwpartners vaak nog over weinig ervaring beschikken zijn er altijd wel problemen bij of na oplevering. Maar als je de energieprestatie van het gebouw integraal en nauwkeurig hebt doorgerekend zijn oorzaken van een eventuele prestatiekloof in het gerealiseerde gebouw meestal zeer eenvoudig te traceren en oplosbaar. Toepassing van de nZEB-tool is in het ontwerp maar ook in de nazorg volgens Rose ook in deze fase van grote toegevoegde waarde.
Vergroot je impact door kwaliteitsborging
Projectevaluatie is een niet te onderschatten stap naar kwaliteitsborging en vormt AZEB-stap 16. Door de geleerde lessen op een adequate manier in te zetten voor procesoptimalisatie kunnen deze juist succesfactoren zijn voor een bedrijf: minder faalkosten in de volgende projecten, meer tevreden klanten, minder milieu-impact, grotere marktvraag, meer werkplezier …. Ook kan een kennisbank bijdragen aan nog betere inschattingen en vertrekpunten voor komende projecten en uiteindelijk de ecologische, sociale en economische impact van het bedrijf structureel vergroten.
Bij alle besproken stappen voor de kwaliteitsborging zijn er tools en hulpmiddelen beschikbaar. Een volledig overzicht zie je hieronder:
TCO-tool voor integrale kosten- en kwaliteitsbewaking
Een van deze hulpmiddelen is de TCO-tool. Harrie Beernink, bouwadviseur en initiatiefnemer voor de ontwikkeling van deze tool deelt zijn ervaringen hiermee met de toehoorders. De aanleiding voor de ontwikkeling lag volgens Beernink in de steeds minder houdbare focus op de laagste investeringskosten als vertrekpunt voor besluiten in ontwerp en uitvoering van gebouwen.
De TCO-tool is door het AZEB-team van DNA in de bouw ontwikkeld om tijdens de ontwerpfase al te kunnen focussen op de laagste gebruikskosten en de hoogste functionele gebouwkwaliteit.
Meer over deze tool inclusief verslag van dit deel van deze avond vind je op de website van Kennisinstituut KERN, hier.
>> Kennismaken met de nieuwe AZEB roadmap om betaalbaar energieneutraal te bouwen? Kom naar de events <<
coverfoto: BoGro De Kiem – JongZeeuw Architecten&Adviseurs